De maatschappelijke en professionele aandacht voor grensoverschrijdend gedrag is de afgelopen jaren exponentieel toegenomen. Terecht, want dergelijke kwesties raken aan de kern van veiligheid, vertrouwen en integriteit binnen organisaties.
Maar terwijl de roep om ‘onderzoek’ vaak snel klinkt, is de uitvoering daarvan zelden eenvoudig. Wie mag of moet onderzoek doen? Wat maakt een onderzoek deugdelijk? En hoe zou een onderzoek zich tot mediation kunnen verhouden, waarin juist dialoog en herstel centraal staan?
Wat verstaan we onder deugdelijk onderzoek?
Deugdelijk onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag begint bij methodische zuiverheid en zorgvuldigheid. Het gaat om meer dan feiten verzamelen; het vereist een toetsbaar en transparant proces waarin zowel de onderzoeksvraag als de gevolgde redenering transparant zijn.
Een goed onderzoek kenmerkt zich door:
- Heldere probleemdefinitie: zonder scherp afgebakende vraagstelling is elk resultaat diffuus.
- Consistente argumentatie: conclusies moeten logisch voortvloeien uit bevindingen; hier speelt de argumentatieleer een cruciale rol.
- Hoor en wederhoor: het fundament van rechtvaardigheid;niemand mag worden beoordeeld zonder te zijn gehoord.
- Onafhankelijkheid en rolzuiverheid: de onderzoeker is geen aanklager of rechter, maar iemand die de feiten inventariseert.
- Beperkingen onderkennen: onzekerheden, aannames en contextfactoren dienen expliciet te worden benoemd.
In de praktijk blijkt echter dat bijna alle onderzoeken tekortschieten op deze punten. Externe bureaus gedragen zich soms als onderzoeker, aanklager én rechter tegelijk — een combinatie die de betrouwbaarheid van conclusies ondermijnt. De schijn van onafhankelijkheid kan dan veranderen in een vorm van morele bevoogding, waarbij de opdrachtgever wordt bediend in plaats van de waarheid gediend.
De spanning tussen onderzoek en mediation
Onderzoek en mediation zijn verschillende, maar verwante instrumenten. Waar onderzoek tracht te reconstrueren wat er is gebeurd, richt mediation zich op het herstel van relaties, erkenning van ervaringen en toekomstgerichte afspraken. Toch kunnen beide elkaar versterken — mits het proces zorgvuldig wordt ingericht.
Een deugdelijk onderzoek vormt een voorwaarde voor een zinvolle mediation: alleen als feiten en percepties helder zijn, kan er ruimte ontstaan voor dialoog en herstel. Tegelijkertijd kan mediation juist helpen om het onderzoek te begrenzen — om te voorkomen dat het verwordt tot een juridische of morele afrekening.
De mediator heeft hier een bijzondere verantwoordelijkheid. Hij of zij moet waken voor secundaire schade, voor de herhaling van trauma door onzorgvuldige procesvoering, en voor machtsonevenwicht tussen partijen. Dat vereist niet alleen kennis van mediationtechnieken, maar ook inzicht in onderzoeksmethoden, juridische kaders en de ethiek van macht en verantwoordelijkheid.
Naar een integrale benadering
De kernvraag is niet of we moeten kiezen tussen onderzoek of mediation, maar hoe beide methoden elkaar kunnen aanvullen binnen een veilige, transparante en menswaardige context. Op die wijze kan een onderzoek plaatsvinden binnen een mediation. Dit vraagt om vakmanschap, moreel kompas en methodische scherpte — kwaliteiten die alleen tot hun recht komen als professionals blijven reflecteren op hun eigen rol.
Zoals mijn leermeester prof. Hoefnagels stelde: “Zonder methodiek geen mediation, zonder reflectie geen recht.”
De mediationpraktijk door Fred Schonewille
Dr. mr. Fred Schonewille, ervaren mediator, gespecialiseerd in mediation bij nalatenschappen, familiebedrijven, scheiding en premarital mediation, oprichter van Hoefnagels Academie en mede-oprichter van Henri La Fontaine Academie, deelt tweewekelijks verdiepende artikelen over de mediationpraktijk. Hij gaat in op thema’s rondom mediation, nalatenschappen, scheiding en familiebedrijven. Met actuele voorbeelden en een frisse blik belicht bij veelvoorkomende vraagstukken of onderwerpen die in veel mediations een rol spelen.
Masterclass Grensoverschrijdend gedrag en mediation
Voor ervaren mediators en professionals die zich bezighouden met vraagstukken rond grensoverschrijdend gedrag biedt Henri La Fontaine Academie de tweedaagse Masterclass Grensoverschrijdend gedrag en mediation. In deze intensieve opleiding komen wetenschappelijke inzichten, juridische kaders, onderzoeksopzet en mediationprincipes samen. Deelnemers leren hoe zij met deskundigheid en zorgvuldigheid kunnen handelen in complexe situaties waarin onderzoek en mediation elkaar raken.