Gisteren vond de nieuwste editie van de Erfenisvakdag plaats, georganiseerd door AllesOverErven en de Stichting Nalatenschapsmediation. De hele dag stond in het teken van de grote overdracht: vermogens die groter worden, het groeiende aantal overlijdens en de steeds complexer wordende samenlevingsvormen.
Ook wij waren van de partij. We hebben prachtige inzichten en waardevolle discussies gezien. Hieronder vind je een kort verslag van de dag en de inspirerende bijdragen van de sprekers: demograaf prof. dr. Jan Latten, die de veranderende tijdsgeest en de invloed van de babyboomgeneratie op nalatenschappen schetste; mr. Liebeth Meester, die inging op de complexiteit van de erfbelasting; prof. dr. Martin Euwema, die sprak over besluitvorming en conflict in families; en Else-Marie van den Eerenbeemt, die liet zien hoe diep emoties en loyaliteiten doorwerken in families wanneer een nalatenschap aan de orde komt.
Het veranderende landschap van nalatenschappen
Wat staat ons de komende jaren te wachten? Demograaf prof. dr. Jan Latten gaf een intrigerende schets van de tijdsgeest waarin we ons bevinden om antwoord te geven op deze vraag. De welvaart van de babyboomgeneratie heeft onze samenleving blijvend veranderd: voor het eerst kreeg een grote groep mensen echt vermogen in handen. Dat bracht vrijheid en nieuwe mogelijkheden, maar zorgde ook voor een verschuiving in waarden. Grenzen werden verlegd en het individu kwam centraal te staan. De opkomst van de flexibele economie versterkt dat gevoel: alles moet wendbaar blijven, ook in relaties en families.
Volgens Latten heeft deze ontwikkeling grote invloed op nalatenschappen. We trouwen later, krijgen later kinderen en leven vaker alleen of in wisselende samenlevingsvormen. Tegelijkertijd nadert een enorme erfenisgolf: de komende 25 jaar zal een groot aantal babyboomers hun vermogen nalaten. Die vermogens zijn groter dan ooit, maar ook de verdeling ervan wordt complexer. Minder traditionele families, meer individuele keuzes en veranderende waarden zorgen ervoor dat nalatenschappen niet alleen financiële, maar ook maatschappelijke en morele vraagstukken oproepen.
Erfbelasting: eenvoud als toekomstbeeld
Mr. Liebeth Meester, handhavingsregisseur bij het Expertisecentrum Schenk- en Erfbelasting van de Belastingdienst, ging in op de erfbelasting. De afgelopen tijd is dit een onderwerp dat door velen als complex en gevoelig wordt ervaren. Meester gaf inzicht in waar het uitvoeringsorgaan van de Belastingdienst naartoe wil: meer eenvoud in de uitvoering.
Toch blijft de praktijk weerbarstig. De lange doorlooptijd van afwikkelingen en de kleine, maar vaak ingrijpende aanpassingen in nalatenschappen zorgen voor veel onduidelijkheid en administratieve druk, wat notarissen en executeurs veel extra werk oplevert. Daarnaast worden informele wilsverklaringen niet (altijd) juridisch erkend. Zo kan het voorkomen dat, ook al wordt bij de uitleg van het testament vastgesteld dat persoon B erfgenaam is, de Belastingdienst de erfenis nog steeds aan persoon A toerekent. Een eventuele schenking van A aan B wordt dan fiscaal niet gezien. Dit bemoeilijkt het proces van het correct berekenen en afhandelen van nalatenschappen.
Dit toont aan dat duidelijke communicatie, zorgvuldige dossiervorming en tijdige afstemming tussen betrokken partijen essentieel zijn om misverstanden en fiscale complicaties te voorkomen.
Familieconflicten bij nalatenschappen
Het verhaal van prof. dr. Martin Euwema over besluitvorming en conflict in families raakte een snaar. Zijn voorbeeld maakte helder waarom juist in tijden van verlies besluiten zo moeilijk zijn: emoties lopen hoog op, machtsverhoudingen verschuiven en oude familiegeschiedenissen worden opnieuw zichtbaar.
Ook het optreden van Else-Marie van den Eerenbeemt, die live een familieconflict uiteenzette door middel van een docudrama, legde de ingewikkelde familieband tijdens een conflict bloot. Het verhaal, uitgebeeld door drie acteurs, voelde levensecht en maakte opnieuw duidelijk hoe diep emoties, loyaliteiten en onuitgesproken gevoelens en verwachtingen doorwerken in families wanneer een nalatenschap aan de orde komt.
Van den Eerenbeemt benadrukte dat “in iedere familie minstens één rechtvaardige” is — iemand die de balans probeert te herstellen en dat ieder familielid de familie anders heeft ervaren. Er is niet maar één waarheid, wat ertoe lijdt dat er in families zelden echt ‘gelijk’ te krijgen is. Het persoonlijke familieverhaal, de drang om erbij te horen en oude patronen bepalen vaak hoe mensen omgaan met verlies en erfenissen.
Nalatenschapsprofessionals in gesprek
Het Lagerhuisdebat onder leiding van Frits Bloemberg zorgde voor levendige discussies tussen professionals. Prikkelende stellingen en stevige meningsverschillen leidden tot nieuwe perspectieven en inzichten — precies waar deze dag om draait: het samenbrengen van kennis, ervaring en visie om de praktijk van nalatenschappen verder te professionaliseren.
Tijdens het debat over de erfbelasting tussen ouders en kinderen stonden rechtvaardigheid en ongelijkheid centraal. Voorstanders van afschaffing vonden de belasting onrechtvaardig omdat het vermogen al eerder belast is en het familieconflicten veroorzaakt. Tegenstanders benadrukten dat de erfbelasting juist bijdraagt aan gelijke kansen tussen generaties en economisch weinig verstorend is. De meeste aanwezigen concludeerden dat het systeem verbeterd kan worden, maar niet afgeschaft hoeft te worden.
In het tweede debatonderdeel werd besproken of mediation de norm moet worden bij de afwikkeling van nalatenschappen. Voorstanders zagen het als middel om conflicten via dialoog op te lossen, terwijl tegenstanders waarschuwden dat verplichte mediation haar vrijwillige karakter ondermijnt. De conclusie was dat mediation waardevol is en aangemoedigd moet worden, maar niet verplicht.
Belang van specialisatie in nalatenschappen
De Erfenisvakdag maakte opnieuw duidelijk hoe essentieel specialistische kennis is binnen het werkveld van nalatenschappen. In een tijd waarin maatschappelijke en juridische veranderingen elkaar snel opvolgen, vraagt dit domein om meer fiscale en juridische expertise, alsook om inzicht in de menselijke kant van nalaten: emoties, relaties en familieverhoudingen.
Wilt u zich verder verdiepen in deze thematiek? Bekijk dan onze specialisatieopleiding Nalatenschapsmediation, een opleiding waarin juridische, fiscale én psychologische invalshoeken samenkomen.
